Yerel Yönetimlerin Varlığının Gerekliliği
YEREL YÖNETİMLER NEDEN VARDIR?
YEREL YÖNETİMLERİN VARLIĞININ GEREKLİLİĞİ: Devlet ulusal sınırlar içinde yaşayan toplumun ortak nitelikteki ihtiyaç ve menfaatlerini merkezi yönetim adı verilen bir örgüt aracılığı ile yerine getirir.
Yerel Yönetimlerin Nitelikleri:
- Merkezi yönetimden ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptir.
- Yerel nitelikteki mal ve hizmetlerin üretilmesi ve düzenlenmesi için ayrı bir malvarlığına sahiptir.
- Kendi bütçelerini yapma yetkileri vardır.
- Seçimle işbaşına gelenlerden oluşan karar organlarına sahiptirler.
- Mal ve hizmet üretiminin gerektirdiği harcamaları karşılayabilmek için kendilerine özgü gelirleri vardır.
- Sınırlandırılmış da olsa belli bir özerkliğe sahip bulunmaları söz konusudur.
YEREL YÖNETİMLERİN VARLIK NEDENLERİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR
1) TARİHSEL VE SOSYALAJİK YAKLAŞIM
2) HUKUKSAL YAKLAŞIM
3) SİYASAL YAKLAŞIM
4) EKONOMİK YAKLAŞIM
1) TARİHSEL VE SOSYALAJİK YAKLAŞIM: Devletin amacı; belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan insanların toplu olarak nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamaktır. Devletler bu tür hizmet ve görevleri yerine getirebilmek için faaliyet alanları tüm ülkeyi kapsayan bir merkezi yönetim örgütü kurmuşlardır. Bu merkezi yönetime bağlı iller, ilçeler, bucaklar ( nahiyeler ) , onun taşra örgütünü oluşturur.
KAPİTALİZM: Üretim araçlarının özel girişimcilerin elinde olduğu ve kar amaçlı kullanıldığı, malların üretim, dağıtım ve fiyatının arz-talep mekanizması ile serbest piyasada özgürce belirlendiği bir ekonomik sistemdir.
SOSYALİZM: İktidar ve üretim araçlarının halk tarafından kontrol edildiği bir toplum fikrine dayanan düşünce sistemi
2) HUKUKSAL YAKLAŞIM: Kamusal düzenin sağlanması ve kamusal mal ( toplumsal mal-pür kamu malı- sosyal mallar ) ve hizmetlerin üretilmesi için devletin örgütlenmesinde birbirinin karşıtı olan iki eğilim vardır.
A ) Merkezden Yönetim
1- Siyasal Yerinden yönetim [ a-hizmet yerinden yönetimi, b- mahalli yerinden yönetim ]
2- İdari ( yönetsel) yerinden yönetim,
- B) Adem-i merkeziyet ( yerinden yönetim )
A ) Merkezden Yönetim: Hizmetlerin merkezden yönetilmesidir. Merkeziyetçilik; siyasal, hukuksal ve yönetsel bakımdan ülkenin merkezden yönetilmesi anlayışına dayanır. Bu anlayışa göre; yasama ve yargı erk ve yetkilerinin merkezi idareler bulunmasına siyasal merkeziyet ve yürütme erkine ilişkin idari konulardaki yetki ve fonksiyonların merkeze sıkı bir şekilde bağlı olmasına idari ( yönetsel ) merkeziyet denilmektedir.
– Siyasal Yerinden yönetim: Siyasal yerinden yönetim örneğini oluşturan sistem için ABD’ de state’ler, Avusturya’da eyaletler, Almanya’da land‘lar
– İdari ( yönetsel) yerinden yönetim: Bu yöntem anlayışına göre yasama ve yargı merkezleri yönetime aittir. Uygulama alanı itibariyle idari yerinden yönetim iki kısmında konu edilmektedir. a) hizmet yerinden yönetimidir. ( tabipler odası, ticaret odası, baro vb.)
- b) mahalli yerinden yönetim ( beldeye tanınan bir yönetsel özerklik )
Merkezi yönetim yetkilerini doğrudan kullanabileceği ve hizmet üretebileceği gibi merkezi yönetim yetkililerine önemli sayılabilecek konularda karar alma ve uygulama yetkisi verilebilir bu kavram yetki genişliğidir.
Yetki Genişliği ile yerinden yönetim arasındaki fark:
Yerinden yönetimde, yürütme erkine ilişkin bazı yetkiler artık merkezi yönetime değil, seçimle işbaşına gelen yere organlara aittir. Yetki genişliği ise, merkezden yönetimin bazı yetkilerinin taşradaki kendi memurlarına devredilmesidir.
- B) Adem-i merkeziyet ( yerinden yönetim ) hizmetlerin büyük bir kısmının merkezden ayrı yerlerde ve bazen de yarı kurumlara gördürülmesidir
3) SİYASAL YAKLAŞIM: Toplumu ilgilendiren kararların temsili demokrasi ilkelerine uyarak toplum üyelerinin seçimle belirlenen temsilcileri tarafından alınmasıdır.
Bazen oylama sonuçları hiçbir tercihin, adayın veya partinin salt çoğunluğu sağlayamaması durumunda partilerin koalisyon yapmaları zorunludur. ( arrow teoremi )
4) EKONOMİK YAKLAŞIM:
– İktisadi Refah ve Yerel Yönetimlerin Rolü: İktisadi refahı gerçekleştirmek yönünden kamu ekonomisinin görevleri; kaynakların tahsisinde ve kullanılmasında etkinliğin sağlanması, adil gelir dağılımının gerçekleştirilmesi, iktisadi istikrarın ve dengenin oluşturulması ve iktisadi kalkınma ve büyümenin sağlanmasıdır.
– Yerel Hizmet Sunum Maliyetleri ve Faydaları: Yerel nitelikteki kamusal hizmetlerin yerel yönetimler tarafından sunulmasının iktisadi gerekçesi, kaynakların optimum etkinlikle kullanılmasını gerçekleştirmek, yani kaynaklardan mümkün olan en çok faydayı sağlamaktır. Bu amaca ulaşabilmek için gerçekleştirebilecek olan idari örgütlenmeyi saptarken göz önünde tutulacak ekonomik etkenler vardır: birincisi Hizmetin faydasının yayıldığı alan, ikincisi tercihlerini yansıtabilme olanakları
– Yerel Yönetimlerde Optimum Hizmet Alanı: Faktör kullanımında arz açısından etkinliğin sağlanması hizmet alanının yanı sıra, hizmet kalitesi, hizmete olan talep ve bu talebin belirtilmesi ve nihayet nüfus yoğunluğuna da bağlıdır.
Anlaşılacağı üzere optimum hizmet alanı belirli kamu hizmetlerinin en etkin olarak sunulabileceği alan, miktar veya nüfus ifade etmektedir.
– Arz Etkinliği ve Optimum Hizmet Alanı: Yerel düzeydeki kamusal malların üretiminde daha fazla ve daha iyi hizmetlerin elde edilebilmesi üç faktöre bağlıdır: Hizmetin kalitesi, hizmetin yayıldığı alan, nüfus.
– Hizmet Maliyetleri ve Kişi başına Gelir: Yerleşik nüfusun artması yani kalabalıklaşmasıyla o yerel birim tarafından sunulan hizmetlerin maliyetlerinin ve o yöredeki ortalama gelirlerin seyri optimum hizmet alanını belirleyen faktörlerdir. Optimum Hizmet alanı, diğer deyimle optimum yerel yönetim birimi büyüklüğü, kişi başına hizmet maliyetleri ile kişi başına ortalama gelir arasındaki farkın maksimum olduğu yerdir.
– Hizmet Maliyetleri ve Nüfus yoğunlaşması; Nüfus yoğunlaşması artıkça ortaya kalabalıklaşma maliyetleri çıkacaktır.
– Dışsallıklar; dışsallık üçüncü kişi veya kurumların bir mal ve hizmeti üretmesi veya tüketmesi sonucu, diğer kişiler açısından ortaya çıkan fayda ve maliyetler olarak tanımlanır.
-Üretim Tekniği: Alt yapı tesisleri ve sabit sermaye yatırımları gibi alanlarda sabit maliyetlerin toplam maliyetler içindeki payının yüksek olduğu bazı üretim birimleri veya hizmetler vardır.
Doğal tekel olarak tanımlanan bu tür kuruluşlar için optimum üretim miktarı ( belirli varsayımlar altında), marjinal maliyetin fiyata eşit olduğu noktada oluşur. İlgili mal ve hizmetin üretiminin piyasaya bırakılması halinde ise, özel tekel firması üretimi kısarak karını maksimize etmeye çalışır. Bunu önlemek ve optimum üretim miktarını sağlamak amacıyla, kamu kesimi fiyatlara müdahale edebilir veya doğrudan üretimi üzerine alabilir.
Yerel Halkın Olanak ve isteklerinin Benzerliği
Talep Etkinliği ve Optimum Hizmet Alanı; Yerel Yönetimlerde iktisadi optimumun sağlanabilmesi için gerçekleşmesi gereken koşullardan birisi, üretimin tüketici tercihlerine göre düzenlenmesi ve bu yolla fayda maksimizasyonuna olanak sağlanmasıdır.
