Yerel Yönetimler Kavramı ve Kapsamı

Günümüzde toplumların ihtiyaçları artarken, kamu hizmetlerinin tek bir merkezden yürütülmesi imkânı da giderek zorlaşmaktadır. Özellikle bazı hizmetlerin tüm ülkeyi değil de sadece belli bir bölgeyi veya bir grup vatandaşı kapsaması nedeniyle hizmetlerin merkezden yürütülmesi hem gecikmelere hem de maliyetlerin artmasına neden olabilmektedir. Ayrıca yerel mahiyetteki bir sorunun merkezden görülmesi ve en uygun çözüm tespitinin de merkezden yapılması her zaman mümkün olamamaktadır. İşte bu gereksinimle merkezden uzak bölgelerde etkili bir yönetimin sürdürülebilmesi için belirli alanlarda özerk bir yönetim şekline ihtiyaç duyulmuştur. Bu idare tarzı yerel yönetim olarak adlandırılmakta ve kamu hizmetlerinin yönetiminin, merkezi yönetimden ayrı özerk kamu hukuku tüzel kişilerine verilmesi olarak tarif edilmektedir.

Yerel yönetimlerin kuramsal çerçevede genel kabul görmüş tanımlarına kısaca yer verecek olursak yerel yönetimler; “belirli bir coğrafi alanda (kent, köy, il v. b) yaşayan yerel topluluğun bireylerine, bir arada yaşamaları nedeniyle kendilerini en çok ilgilendiren konularda hizmet üretmek amacı ile kurulan, karar organları yerel toplulukça seçilerek göreve getirilen, yasalarla belirlenmiş görevlere ve yetkilere, özel gelirlere, bütçeye ve personele sahip, üstlendiği hizmetler için kendi örgütsel yapısını kurabilen, merkezi yönetim ile ilişkilerinde idari özerklikten yararlanan kamu tüzel kişileridir.”

Yerel yönetimler; belli bir coğrafi alanda yaşayan bireylerin ortak ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla oluşturulmuş, karar organları yerel toplulukça seçimle işbaşına gelen, yasalarla belirlenmiş görev ve yetkilere, özel gelirlere, bütçeye ve personele sahip, merkezi yönetim ile ilişkilerinde özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir.

Bir başka tanımlamaya göre ise yerel yönetimler; “bir beldede yaşayan bireylerin, birey gruplarının ve topluluğun ortak ihtiyaçlarının karşılanmasına, ekonomik ve kültürel zenginliğine ve refahına ilişkin kamusal yerel işlerin, kendi
sorumlulukları altında ve topluluğun yararları doğrultusunda düzenlenmesi hakkının yerel yönetim birimlerine bırakıldığı bir yönetim biçimidir.

Günümüzde yerel halka hizmet sunumunda merkezden yönetim yerine yerel yönetimlere ağırlık vermek,  vatandaş beklenti ve ihtiyaçlarını daha iyi tanıyan bir yönetim anlayışı oluşturmakla eşdeğer görülmektedir. Artık kamusal hizmetlerin yürütülmesinde önem kazanan temel ilke, bu hizmetlerin ölçek ekonomisi ve etkin kaynak kullanımı amacıyla halka en yakın yönetim birimlerince yerine getirilmesini gerektirmektedir. Bu yüzden n yerel yönetimlerin her alanda yeniden yap ılandırılması gerekmektedir. Yerel yönetimlerde en çok demokrasinin vazgeçilmez bir unsuru olarak sayılan katılımın sağlanması önem kazanmaktadır. Yerel yönetim anlayışının temelinde de demokratikleşme ve demokratikleşmenin insanlara sunmuş olduğu bir takım değerler bulunmaktadır. Bu değerler, yerel toplulukların kendilerini yakından ilgilendiren konularda kendi kendilerine özgürce ve demokratik yol ve yöntemler aracılığıyla yönetmelerini öngörmektedir. Böylece yönetimlerin bazı kamusal hizmetleri merkezi yönetime göre daha etkin ve verimli şekilde gerçekleştirme sorumlulukları da artmaktadır.